Latest news with #Gaeltacht
Irish Independent
14 hours ago
- Entertainment
- Irish Independent
Kerry literary festival ‘deeply appreciates' €25,000 award funding
Minister for Tourism, Culture, Arts, Gaeltacht, Sport and Media, Patrick O'Donovan, visited Listowel during the festival meet with organisers and festivalgoers at St John's Theatre for a special event. As part of his visit, Minister O'Donovan announced a funding award of €25,000 to Listowel Writers' Week in recognition of its enduring contribution to literature and community engagement. He said the Listowel Writers' Week team work seamlessly to combine local literary life with overseas writers of renown. The minister added that such a system succeeds in bringing people together to enjoy the written word in all its forms. 'I am always heartened by the level of community participation and support involved in making this event happen on the ground, and I commend all those involved,' said Minister O'Donovan. The Chairman of Listowel Writers' Week Ned O'Sullivan warmly welcomed the minister's remarks and financial support, adding that the organisers of Ireland's oldest festival are truly grateful for the ongoing support of Listowel Writers' Week. 'This magnificent funding award recognises the importance of our work. Minister O'Donovan's encouragement for the arts and engagement with communities like ours is deeply appreciated and helps sustain our efforts year after year,' he said. The 2025 Listowel Literary Festival was a collaborative initiative with Kerry Writers' Museum, and St John's Theatre & Arts Centre. The festival concluded on Sunday with the organisers satisfied that this year's festival was a huge success with numbers up on many events.
Irish Times
2 days ago
- Business
- Irish Times
Tithe, tithe, tithe
Nuair a bhí staidéar beag éigin á dhéanamh agam ar chanúintí na Gaeilge fuaireas amach go raibh go leor leaganacha den fhocal 'teach' ann. Is é 'tigh' a bhí agamsa óir is i gceann díobh a raibh cónaí orm, agus rud éigin cosúil le 'toigh' sna críocha ó thuaidh a bhí i bhfad uaim. Bhí sin ceart go leor, óir thig le duine trí leagan den fhocal céanna a choimeád sa chloigeann is dúire. Ach b'í an uimhir iolra den fhocal céanna sin 'teach' a chuir mearbhall go brách orm. Níl i gceist agam mearbhall go brách a chur ar an léitheoir chomh luath seo san alt, ach is leor a rá go bhfuil a oiread sin leaganacha den uimhir iolra ag an bhfocal 'teach' sa Ghaeilge is atá réitigh á moladh ar fhadhb na tithíochta. Sin í an fhadhb atá againne, ceist na tithíochta a shimpliú, agus mar sin a réiteach. Sa chás annamh is go mbeadh dhá theach ag mac nó ag iníon de chuid Chonamara is amhlaidh go mbeadh teachannaí acub, nó titheachaí, nó tigheannaí, ní teachachaí, nó teachaíonna, nó tithí, nó tithíochaí, nó tithiúthaí, nó titheabhaí, nó tithiúbhaí, nó tíofachaí, nó tíofaí nó meascán méadaithe díobh, rud a d'fhág nárbh fholáir ceist na dtithe a thabhairt chun caighdeáin, is é sin, í a shimpliú. Sin í an fhadhb atá againne, ceist na tithíochta a shimpliú, agus mar sin a réiteach. READ MORE Agus réiteach simplí atá air nuair is gátarach a dhéanamh. Nuair a bhí formhór an phobail gan léamh ná scríobh ceapadh polasaí réabhlóideach chun deireadh a chur leis an neamhlitreachas. Bunaíodh scoileanna, oileadh múinteoirí, cuireadh d'fhiachaibh ar pháistí beaga an bóthar léanmhar cosnochtaithe a shiúl gach maidin go dtí an clár dubh agus slat na foghlama. Réitíodh an fhadhb. Tá géarchéim is cruachor tithíochta anois againn gan amhras anonn. Ní ghéillim go bhfuil ceart ar theach mar cheart daonna, mar ní ann do chearta daonna mar earra meitifisiciúil a thit anuas ón spéir. Sinne a shocraíonn na cearta daonna. Ach creidim i leas an phobail mar leas gach aon duine. Dá réiteofaí fadhb na tithíochta in Éirinn, réiteofaí go leor d'fhadhbanna na tíre. Dá mbeadh árais chónaithe ar fáil do chách d'fhanfadh an t-aos oibre agus seirbhíse gurb orthu a bhraitheann an chuid eile againn. Bheadh intuigthe go bhféadfaí fanacht sa tír, tá chomh simplí leis sin. Thabharfaí aghaidh ar an aimsir fháistineach le dóchas. Cuirtear Roinn Tithíochta ar bun mar a ceapadh ranna riachtanacha in aon tír shibhialta, agus cuirtear lab mór den mhaoin náisiúnta isteach inti mar a déanadh nuair a mhalartaíomar an solas leictreach ar an gcoinneal agus ar an ngeaitire tráth ar tógadh Ard na Croise. Faoi stiúir na Roinne sin bheadh Comhlacht Tógála Náisiúnta a sholáthródh tithe don phobal. Bheadh na tithe sin ar fáil ar chíos réasúnta fad is a mhairfeadh an tionónta, ach ní bheadh cead an teach a cheannach. Ar an gcuma sin bheadh ann don chéad ghlúin eile nuair a thiocfadh an t-am. Más cumannachas é sin, tá sorry orm, tugtar cumannachas air. Ba chuma, dhéanfadh leas gach n-aon. Ní chuirfí i gcríoch de dhroim oíche é, ach thabharfadh misneach agus dóchas don phobal nuair ba léir go raibh réiteach i ndán agus soláthar rialta d'árais chónaithe ar fáil. Ba ghá gearradh tríd an luifearnach agus an raingléis de mhaorlathas a thachtann aon bheart riachtanach a dhéanamh; déantar amhlaidh i gcónaí nuair a bhíonn mótarbhealach le tógáil nó an leas coiteann i gceist. Thiocfadh oibrithe ó chian is ó chóngar nuair a bheadh an saothar ann dóibh sa tslí chéanna is a thóg Paddies na hÉireann Sasana agus baill eile. Bheadh lánchead tógála i gcónaí ag comhlachtaí príobháideacha dóibh siúd ar mó de shealús agus maoin dóibh a dtithe seachas áit chun cónaithe.
Irish Examiner
6 days ago
- Sport
- Irish Examiner
Armagh keeper Ethan Rafferty defeats brother Colm in first leg of Ulster senior bowling final
Armagh's Ethan Rafferty may be the busiest sportsman in Ireland. Fresh from defying Derry with four vital saves in the All-Ireland football championship, he hopped on the Knappagh road to defeat his brother and All-Ireland champion, Colm, in the first leg of the Ulster senior bowling final. A massive third throw to Knappagh angles gave him the edge and he led in seven to the planting corner. He upped the ante from there to Farley's where he was a bowl ahead. He was two clear at the plum trees. He was soon almost three in front and had it wrapped up before the Condy corner. That win gives him a head-start in the best-of-three final. The line-up for the Munster senior championship semi-finals will be resolved next weekend. On Friday David Murphy plays James O'Donovan at Newcestown; Michael Bohane and Arthur McDonagh meet at Baile Bhuirne on Sunday and cousins Gary Daly and Patrick Flood are scheduled to play at Grenagh on Sunday. The winners join Aidan Murphy in the semi-finals. Read More Maurice Brosnan: Eight observations from the Gaelic football championship Juliet Murphy secured her place in the Munster intermediate final by virtue of a last show win over Ellen Sexton at Clondrohid. The lead changing hands several times to Tierbg cross. They matched each other in the shots to light past the black house and onto the rough surface past the Bell Inn. Murphy broke the deadlock with a massive bowl towards Goff's lane, which gave her a bowl of odds. What looked an unassailable lead was almost wiped out when she missed the line with her second last. Sexton was not able to do enough in her last throw to turn the tide. Anthony Crowley produced a brilliant last shot to deny Dermot McCarthy in the Cork city junior B final at Whitechurch. Crowley led by five metres after two each to Kelly's. McCarthy had his first fore bowl after three more to the wall. Crowley got a poor next bowl and McCarthy extended his lead to Boula lane. He held the lead in the next three to Downey's. McCarthy then hit a purple patch with three huge bowls to the farm, which put him a bowl of odds clear. Crowley fought back with a big bowl towards the devil's bend, which significantly clipped McCarthy's lead. He followed with two big shots to Hegarty's to regain the lead by ten metres for the last shot. McCarthy producing a super last shot past the line. Crowley showed maturity and equanimity by responding with a better one to take the title. Brendan O'Neill raised a bowl on John Butler after four shots in the Mid-Cork junior B final at Castletownkenneigh. He held that past Pyne's corner. Butler wiped out most of the lead with a huge bowl to light at the netting. It went to dramatic last shot when O'Neill's last bowl stopped on the line. Butler closed with a great shot, which O'Neill beat by just five metres, thanks to a rub. Michael Desmond and Cillian Kelleher will meet in the Gaeltacht junior B final. Desmond led Darren Oliver from the off at Clondrohid. He had almost a bowl at the Bell Inn and almost two at the novice line. Kelleher beat Liam Murphy by almost a bowl at Macroom. Murphy won all the early shots, holding off strong play from Kelleher to Mulcahy's. Kelleher led from there, going a bowl up at Kelleher's lane. Murphy had the lead under a bowl after two huge shots to the layby and after two more past the novice line the lead was back to 30m. Murphy erred with his next one and Kelleher took a decisive lead by opening the last bend. Last year's All-Ireland junior A champion, Michael Murphy, is making a smooth transition to intermediate. He came out well on top over Wayne Callanan in their championship tie at Firmount. He was just fore after three each to the start of the straight. Callanan then hit a bad patch which left him a bowl behind. Murphy powered on to consolidate his bowl of odds at the end of the straight. He was two bowls clear entering the final quarter and he put it to bed with two brilliant throws past the grotto. Alex O'Donovan is the South-West champion, he beat Ger Connolly by a bowl in the final at Shannonvale. In the Munster junior A championship, former champion, Andrew O'Callaghan beat Timmy Murphy in the last shot at Kilcorney in Zone B. Form player, David Hegarty, had the same margin over Noel O'Regan at the Marsh Road in Zone C.
Irish Times
7 days ago
- General
- Irish Times
Taisce luachmhar foclóireachta Uí Chadhain
FOCLÓIR: Taisce - store/treasure; eagarthóirí - editors; cnuasach - collection; eiseamláir - example; gníomhaí - activist; faoi thionchar - influenced; cartlann - archive; an foclóirí - the lexicographer; dúrud - a great deal. 'Éinne a bheadh ag iarraidh teacht isteach ar shaibhreas na Gaeilge sa chéad seo caite, is é Ó Cadhain, i ndáiríre, an eiseamláir is fearr dá bhfuil ann.' Sin a dúirt an Dr Charles Dillon, agus é ag cur síos ar Dúchan, cnuasach nua sleachta bunaithe ar shaothar toirtiúil foclóireachta Mháirtín Uí Chadhain. Rugadh Ó Cadhain ar an gCnocán Glas, An Spidéal, in 1906. Is é a scríobh Cré na Cille (1949), ceann de na saothair litríochta is mó clú sa Ghaeilge. Múinteoir, gníomhaí agus scoláire ba ea é, ach is mar scríbhneoir is mó a bhain sé a cháil amach. READ MORE Agus é i gcomhrá le Tuarascáil faoin gcnuasach nua atá chun dul i gcló ag Acadamh Ríoga na hÉireann i lár na míosa seo chugainn, dúirt Dillon go raibh Ó Cadhain ar an duine 'is tábhachtaí' i scríbhneoireacht na Gaeilge sa 20ú haois. 'Chuaigh scríbhneoirí móra na hEorpa i bhfeidhm air - gearrscéalaithe go háirithe - agus bhí sé faoi thionchar ag scríbhneoirí na Rúise agus na Fraince go deimhin,' a dúirt sé. 'Chonacthas dó go mbeadh sé in ann saol na Gaeltachta a chur in iúl trí mheán na litríochta nua-aimseartha sin agus d'éirigh leis é sin a dhéanamh.' 'Ní raibh éinne eile, i ndáiríre, ag dul don cheird chéanna ag an am. Tharraing sé téamaí an duine dhaonna isteach agus na modhanna litríochta sin á n-úsáid aige.' Anois tá níos mó ná 1,700 ceannfhocal, lena mbaineann breis agus milliún focal de shaothar foclóireachta i dtaca le focail agus nathanna cainte ó dhúiche Uí Chadhain féin, á bhfoilsiú sa leabhar Dúchan agus ar shuíomh idirlín Fhoclóir Mháirtín Uí Chadhain. Bhí na hiontrálacha seo suite i gcartlann An Gúm ar feadh na mblianta fada sula ndearna Dillon agus a chomhghleacaí in Acadamh Ríoga na hÉireann, an Dr Colm Ó Cuaig, iad a chur in eagar. An Foclóirí Saothar teangeolaíoch agus sóisialta é Dúchan a thugann léargas iltoiseach ar thuiscint Uí Chadhain ar shaol agus teanga na Gaeltachta i gConamara an chéid seo caite. Chaith Ó Cadhain tréimhsí de bhlianta idir 1937 agus 1946 ag obair ar shaothar foclóireachta. Bhí sé i gceist go gcuirfí an t-ábhar a bhailigh sé i nGaeltacht Chonamara le chéile le hábhar eile ó na canúintí éagsúla, d'fhonn bunús a chur faoi Fhoclóir Gaeilge-Béarla Néill Uí Dhónaill. Ach, mar a mhínigh Dillon, 'bhí an dúrud ábhar nár bhac Niall Ó Dónaill leis' agus cé nár cuireadh é i gcló riamh, tá 'saibhreas millteanach' le fáil sna samplaí sin. Léirigh an Cadhnach ciall na bhfocal trí shamplaí nithiúla agus fánacha a thabhairt inar míníodh ní hamháin brí na bhfocal ach comhthéacs a n-úsáide. 'Tá cuid acu gairid, tá cuid acu fada, tá cuid acu mar scéalta beaga, is píosaí as amhráin cuid eile, tá seanfhocail agus nathanna ann, agus ní fios cé acu ar chum sé iad nó ar tholg sé iad. Ach is cuma, ar bhealach. Bhain sé iad uilig as an Domhan Gaeltachta sin.' Deacracht Ba dhúshlán uaireanta é saothar an Chadhnaigh do léitheoirí nach raibh i dtaithí ar stíl nuálach an scríbhneora ná ar shaibhreas teanga a cheantair ach tá súil ag na húdair gur bealach eile isteach ar a shaothar a bheas sa leabhar nua seo. 'Nuair a fheiceann tú an saothar foclóireachta seo, tugann sé deis eile duit dul isteach sna scríbhinní, féachaint ar na focail agus ansin dul siar go dtí an foclóir agus a aimsiú cén bhrí a bhí ag na focail,' a dúirt Dillon. 'Agus i bhfianaise go mbíonn Máirtín Ó Cadhain 'deacair' bhí muid ag iarraidh go mbeadh an leabhar taitneamhach le bheith i do lámh agat agus nach mbeadh sé sórt doicheallach mar leabhar. 'Ar ndóigh, nuair a bhí Máirtín i mbun oibre, níor chuir sé síos na focail de réir téamaí. Chuaigh sé ó fhocal go focal. 'Bhíomar anonn agus anall faoi. Bhíomar ag iarraidh go mbeadh an leabhar cothrom agus bhí plé againn faoi sin. 'D'iarr muid ar Mháirín Nic Eoin agus Alan Titley teacht isteach agus phléamar an i mbun léitheoireachta agus thángamar ar dheich gcinn de théamaí – agus ansin thosaíomar ag cur samplaí ábhartha, greannmhara, nach raibh aon sórt critéir ann ina leith ach amháin gur léirigh siad cumhacht scríbhneoireachta Mháirtín. 'Tá cúrsaí aimsire faoi thrácht, an grá agus an pósadh, daoine ag dul isteach i dtithe a chéile ar cuairt, cladach, farraige agus iascaireacht, cúrsaí talmhaíochta, achrann agus troid, daoine agus a gcuid tréithe, an tsláinte; an Domhan mór, áit a raibh siad ag caint ar imeachtaí ar nós an dara cogadh domhanda agus cúrsaí i Meiriceá nó Sasana; agus an ceann deireanach a roghnaíomar ná An Bhunaíocht – saol Bhaile Átha Cliath agus na húdaráis, na póilíní, na cúirteanna agus gach rud mar sin. 'Bhí sé thar a bheith furasta na téamaí a líonadh le samplaí.' Bhain an scríbhneoir Tomás Ó Máille úsáid as cur chuige comhchosúil ina mhórshaothar iomráiteach féin, An Béal Beo. 'Beidh sé iontach spéisiúil comparáid a dhéanamh eatarthu,' a dúirt Dillon. 'Trí na lámhscríbhinní a rinne Máirtín, déanann sé tagairt d'fhoclóir an Duinnínigh, déanann sé tagairt chomh maith do Ó Máille agus An Béal Beo agus bhí na leabhair sin os a chomhair amach agus é ag réiteach a chuid oibre. 'In amanna aontaíonn sé leo, in amanna eile tá easaontas ann, deir sé 'níl an bhrí seo ag an Duinníneach, ach tá ag Ó Máille'. 'Tá cineál comhfhreagras ann idir na saothair sin go léir. Mar, is scoláire a bhí i Máirtín Ó Cadhain chomh maith le foclóirí agus le scríbhneoir.' Teideal Nuair a roghnaíodh Dúchan mar theideal, thuig na heagarthóirí go dtarraingeodh an t-ainm roinnt plé. 'Ar ndóigh, ciallaíonn an focal 'dúchan' galar na bhfataí,' a dúirt Dillon. 'Ach, ina chur síos féin ar an bhfocal, deir Ó Cadhain má théann tú ag tochailt sa ghort, nó má chasann tú fód le corr a dhéanamh, gur 'dúchan' é sin freisin.' Brí eile atá leis ná an-chuid scríbhneoireachta: 'má dhéanann tú dúchan de litir a scríobh, déanann tú an-chuid sleachta fada próis a scríobh'. 'Bhí sé sin ag freagairt go díreach don bhrí a bhí againn leis an leabhar – an-chuid scríbhneoireachta, an-chuid tráchtaireachta ar na focail,' a dúirt Dillon. 'Tagann sé le blas an leabhair. Ar ndóigh, tá an focal 'dúch' ann, a chiallaíonn 'ink' agus spreag sin Seán \[an t-ealaíontóir Seán Ó Flaithearta\] ar bhealach, agus rinne seisean 'dúch' dá chuid féin le haghaidh na bpictiúr a chruthú.' Cabhraíonn an leagan amach ord insroichte a chur ar an leabhar agus cuireann dearadh Uí Fhlaithearta, go mór leis freisin. 'Bhí muid ag iarradh go mbeadh níos mó ann ná liosta sleachta - thug muid an t-ábhar don ealaíontóir agus d'iarr muid air freagra ealaíonta a thabhairt ar an saothar,' a dúirt Dillon. 'Bhí sé ag obair air sin ar feadh b'fhéidir ocht nó naoi mí agus tháinig sé chugainn le roinnt smaointe. Tá íomhá cruthaithe ag Seán de gach uile téama sa leabhar. Tá dearadh iontach forbartha ar an leabhar féin agus is dóigh liom, thar aon rud eile, go mbeidh an leabhar féin go hálainn le breathnú air,' a dúirt Dillon. Mar a dúirt Dillon, 'tá scoláireacht, scríbhneoireacht, foclóireacht agus ealaín fite fuaite ina chéile sa leabhar seo.' Foilseofar Dúchan ar an 17 Meitheamh. Tá sé ar fáil le réamhordú ón suíomh: Costas: €25
Irish Times
7 days ago
- General
- Irish Times
Gaelcholáiste Reachrann: ‘Níl uainn ach cothrom na Féinne'
FOCLÓIR: seomraí réamhdhéanta – prefabs; mícheart - wrong; tacadóirí - supporters; i mbun agóide - protesting; ionadaithe - representatives; foirgneamh - building; fadhb teasa - heating problem; sorn - stove; na hoidheanna - the ovens. 'Tá páistí i nGaelcholáiste Reachrann i seomraí réamhdhéanta ó aois ceithre bliana go dtí go bhfágann siad an scoil. Tá sé sin iomlán mícheart.' Sin a dúirt Caitríona Ní Dhonnchú, tuismitheoir bheirt daltaí a fhreastalaíonn ar Ghaelcholáiste Reachrann, meánscoil ina bhfuil beagnach 500 dalta atá ag fanacht le foirgneamh buan le blianta fada anuas. Ag geataí Theach Laighean a bheidh tacadóirí na scoile i mbun agóide arís an tseachtain seo faoin bhfreastal aimléiseach oideachais a deir siad a dhéantar ar phobal Gaeilge Dhomhnach Míde agus ar an gceantar máguaird. READ MORE 'Níl uainn ach cothrom na Féinne do na múinteoirí agus do na daltaí atá i nGaelcholáiste Reachrann,' a dúirt Ní Dhonnchú. 'Braitheann siad go bhfuil siad fágtha ar lár agus go bhfuil dearmad déanta orthu. Níl a fhios againn cén fhadhb atá ann, ach caithfidh go bhfuil rud éigin ann atá ag cur bac ar an dul chun cinn.' Bunaíodh Gaelcholáiste Reachrann in 2001. Tugadh cead pleanála don scoil foirgneamh nua a thógáil sa bhliain 2017, ach nuair nár tosaíodh ar an obair, bhí gá leis an gcead a athnuachan in 2022 agus níl aon dul chun cinn déanta ó shin. Agus an agóid ar siúl lasmuigh, tá grúpa tuismitheoirí agus ionadaithe ó fheachtais eile - ina measc feachtasóirí BÁC 2468 - le cur i láthair a dhéanamh do pholaiteoirí i dTeach Laighean ar an Máirt. 'Níl a fhios againn an mbaineann an fhadhb leis an scoil, leis an mBord Oideachais Áitiúil mar phátrún, leis an Roinn Oideachais nó leis an Roinn Pleanála, nó pé daoine atá ina mbun,' a dúirt Ní Dhonnchú. 'Sin an fáth a bhfuil muid ag dul isteach ar an Máirt; tá muid ag iarraidh freagra a fháil ar an gceist sin.' 'Cúig nóiméad siúil síos an bóthar, tá scoil Educate Together ann. Tá scoil agus foirgneamh ar fad nua acu sin. Nuair a théann tú cúig nóiméad suas an bealach eile ón scoil, tá trí nó ceithre scoil eile a tógadh le déanaí,' a dúirt sí. Tá spáis foghlama, áiseanna aclaíochta, leabharlanna, hallaí scoile, saotharlanna agus áiseanna teicneolaíochta agus cultúir de dhíth ar gach scoil, ach i nGaelscoil Reachrann, níl na háiseanna sin ar fad acu. 'Níl halla acu – ba bhreá leo a bheith in ann teacht le chéile agus tionól a bheith acu mar a bhíonn i scoileanna eile,' a dúirt Ní Dhonnchú. 'Níl halla acu don spórt, níl bialann acu, nuair a bhíonn drochaimsir ann, mar a bhíonn go minic in Éirinn, bíonn orthu dul amach faoin aer chun bogadh ó sheomra go seomra. Níl sé sin ceart do mhúinteoirí ná do pháistí.' 'Tá mo mhac Donncha ar fhoireann díospóireachta na scoile, ach ní féidir leo díospóireacht a eagrú ina scoil féin mar nach bhfuil spás acu lena dhéanamh.' Tháinig Donncha ar ais ó chomórtas a reáchtáladh i scoil eile le déanaí agus dúirt sé lena mháthair go mbeadh 'an t-ádh' le Gaelcholáiste Reachrann halla a bheith acu a bhí 'chomh deas le gnáth-sheomra sa scoil ina raibh an díospóireacht ar siúl ann'. Tá fadhb teasa sna foirgnimh réamhdhéanta freisin. Bíonn cuid de na seomraí rófhuar i rith na bliana, agus bíonn cuid eile róthe. 'Níl sé ceart go mbeadh ar pháistí oideachas a fháil agus iad ag rá 'ní thig liom seo a dhéanamh' nó 'nuair a bheidh mé sa seomra seo beidh mé róthe nó rófhuar,' a dúirt Ní Dhonnchú. Tá an-chuid daoine ag déanamh an-chuid oibre ach ní bhraithimid go bhfuil na daoine a bhfuil an chumhacht acu ag déanamh aon rud le cabhrú linn. — Caitríona Ní Dhonnchú Ach mar sin féin, tá ag éirí go maith le Gaelcholáiste Reachrann. 'Tá siad ag baint amach torthaí iontacha san Ardteist gach bliain. Dá mbeadh foirgneamh ceart acu, dá mbeadh ionad feiliúnach acu, dá mbraithfí go raibh siad tábhachtach, samhlaigh cad a d'fhéadfaidís a bhaint amach,' a dúirt Ní Dhonnchú. Dhéanfadh áiseanna agus trealamh níos fearr difear suntasach. 'Nuair a bhí na daltaí ag ullmhú do na scrúdaithe praiticiúla don eacnamaíocht baile, nuair a bhí [Donncha] ag smaoineamh ar céard a d'ullmhódh sé, dúirt sé go mbraitheadh sé sin ar pé stáisiún ag a mbeadh sé ina sheasamh,' a mhínigh Ní Dhonnchú. 'Tá cuid acu nach bhfuil an sorn ró-iontach acu, cuid eile nach bhfuil na hoighinn ró-iontach agus tá mé ag iarraidh go mbeidh an rud cócaráilte i gceart.' 'Níl mé ag caitheamh anuas ar an scoil nua thuas an bóthar, ach glacaim leis go bhfuil siad ag déanamh an scrúdaithe chéanna i gcistin níos deise ná an chistin atá agam sa bhaile,' a dúirt sí. 'Níl na scrúduithe sin cothrom.' 'Tá siad cothrom nuair a théann siad isteach sa seomra i mí an Mheithimh agus nuair a bhíonn an scrúdpháipéar acu, tá sé sin mar an gcéanna, tá an mhúinteoireacht mar an gcéanna agus ar ardchaighdeán ach is rudaí beaga eile atá ann'. Ach nuair a chuireann tú i gcomhthéacs oideachas na bpáistí iad, 'níl siad beag'. Tá go leor oibre ar siúl ag grúpaí pobail, eagraíochtaí deonacha agus daoine aonair ag cur le forbairt na Gaeilge sa cheantar ach deir Ní Dhonnchú nach bhfuil na húdaráis ag léiriú mórán suime. 'Tá Conradh na Gaeilge le duine a fhostú sa cheantar go luath ar scéim phíolótach,' a dúirt sí. 'Tá siad ag iarraidh breathnú ar a bhfuil ag tarlú sa Bhreatain Bheag, sa Nua Shéalainn agus i dTír na mBascach agus ag iarraidh rud éigin a dhéanamh chun an Ghaeilge a chur chun cinn sa cheantar seo.' 'Tá an-chuid daoine ag déanamh an-chuid oibre ach ní bhraithimid go bhfuil na daoine a bhfuil an chumhacht acu ag déanamh aon rud le cabhrú linn.' 'Is maith le páistí rialacha, ní chuireann na scrúduithe isteach orthu - níl uathu ach go mbeidh rudaí cothrom. Níl uathu ach 'go mbeadh cothrom na Féinne á fháil acu.' 'Ach tá a fhios acu nach bhfuil cothrom na Féinne á fháil acu,' a dúirt Ní Dhonnchú. 'Tá sé deacair an Ghaeilge a chur chun cinn má cheapann siad go bhfuil gach duine eile ag déanamh dearmad orthu.' Cúrsa iriseoireachta Tá 20 spás ar fáil ar chúrsa nua oiliúna san iriseoireacht a reáchtálfar an mhí seo chugainn i gConamara. Is í Grett O'Connor, iar-iriseoir teilifíse le Nuacht TG4, atá ina stiúrthóir ar an gcúrsa agus tabharfar oiliúint ar na bealaí le tuairisc nuachta a ullmhú don teilifís agus do na meáin ar líne. 'Tá muid ag díriú ar dhaoine atá fiosrach, spleodrach, a bhfuil spéis acu sna meáin, a bhfuil spéis acu go speisialta sna meáin Ghaeilge, agus a bhfuil fonn orthu tabhairt faoina leithéid de chúrsa,' a dúirt O'Connor le Tuarascáil. 'Tá TG4 fíor-uaillmhianach ó thaobh thodhchaí na meán trí mheán na Gaeilge agus teastaíonn uathu cur leis an méid taithí agus leis an méid scileanna atá ag daoine óga,' a dúirt sí. Dúirt O'Connor, a chaith 20 bliain ag obair le TG4, go bhfuil súil aici go léireofar do na rannpháirtithe 'go bhfuil deiseanna amuigh ansin dóibh ós rud é gur Gaeilgeoirí iad.' Reáchtálfar an cúrsa idir an 23 Meitheamh - 4 Iúil. Chun cur isteach ar an gcúrsa is gá físeán gairid a thaifeadadh díot féin ag míniú na cúise ar mhaith leat freastal ar an gcúrsa. Seol an físeán chuig roimh 4pm an 29 Bealtaine 2025.
